Aleksander Dumas (ojciec) - Hrabia Monte Christo

Wydawnictwo: Książnica, 1989

Pierwsze wydanie: Le comte de Monte Christo, 1844

Stron: 363 (Tom I)+329 (Tom II)+337 (Tom III)= 1023

Tłumacz: Julian Rogoziński

[fanfary] Pierwsza recenzja od miesiąca!

Okazuje się, że można napisać czytadło, które przetrwa całe epoki :) Jest duża szansa, że zaraz zlecą się obrońcy Dumas i mi nawrzucają, iż nie dostrzegłam arcydzieła w Hrabim Monte Christo, jednak będę uparta - to jeno XIX-wieczne czytadło, zresztą, naprawdę przyzwoite. Jak na 1844 rok to Dumas naprawdę zadziwiał, jego sława mnie nie dziwi. Nie ma co jednak owijać w bawełnę - to nie poziom przykładowo - Flauberta.

Przyznaję, że naprawdę opowieść mnie wciągnęła, jednak trzeba książce dać spory kredyt zaufania zwłaszcza na początku, ponieważ tak drewnianych dialogów już dawno nie czytałam. W każdym zdaniu Dumas sili się na elegancję, z uporem maniaka opisuje blade lica, falowanie czarnej peleryny czy spuszczone nieśmiało powieki. Dziś to wszystko pachnie kiczem. Próbka mego autorstwa: "X rzucił się z rozpaczą ku jej bladym licom, całując czubki jej jakże już zimnych i pozbawionych nadziei życia dłoni, ukrył twarz tłumiąc łkanie, jego ciałem wstrząsał dreszcz nieopisanych mąk, które wzbudziłyby obojętność tylko u  najniegodziwszych z ludzi...!" Ło matko, no tak to mniej więcej wygląda :) Poza tym jego styl jest jeszcze bardzo teatralny - widać, że pisał wielokrotnie sztuki: bohaterowie nie mają myśli wewnętrznych, jest to zastąpione mówieniem szeptem gdzieś na boku (czego nie słyszą, oczywiście, inni), no i są dość przerysowani. Dobrzy są piękni i szlachetność wręcz bije im z oblicz, a źli nawet w pięknych fatałaszkach nie potrafią ukryć swych robaczywych dusz. Nie dość tego, Francja przedstawiona jest typowo - jako pępek świata, français jest jeszcze językiem uniwersalnym, a Francuzów, jako wybrańców bogów, charakteryzują najwyższej klasy maniery i obycie. Aż dziwne, wiedząc, że Olek był nieco kolorowy po babci niewolnicy, zapewne nie było mu łatwo...

Chyba nie muszę pisać nic o fabule, prawda? Ja sama specjalnie stroniłam od ekranizacji Hrabiego, a moje jedyne skojarzenie o tej powieści dotyczyło zemsty i fragmentu Skazanych na Shawshank, w którym pada zdanie, że tę książkę należy przeznaczyć w bibliotece do działu poradników ;) Podobał mi się pomysł na intrygę, prowadzaną bardzo powoli, co nadawało jej wrażenie prawdopodobieństwa. Z drugiej strony, autor niezbyt umiejętnie podkreślał mijający czas, czasem tylko przypominał, że główny bohater spędził w więzieniu 14 lat, a w chwili przeprowadzania planu zemsty był już po 40-stce, nie zawsze dało się to odczuć w każdym razie. Nie zmienia to jednak faktu, że, jak już wspomniałam, Hrabia wciąga jak należy, co więcej, wygrywał w pewnym momencie o moją uwagę z samym Martinem i jego Nawałnicą mieczy (sic!), więc niech to będzie rekomendacją samą w sobie. Przekombinowany język trzeba przeboleć, za to skupić się należy na najciekawszej postaci tytułowego bohatera. Zmienia się z czasem diametralnie, z raju spada na samo dno piekła by znowu wygrać w karty z losem. Szlifuje swoją wiedzę i inteligencję, uczy się manipulować ludźmi i pociągać za sznurki, planuje na lata do przodu. To wszytko zamienia go w głaz, bez żadnej skazy, ale też i niemal bez uczuć. Zachowuje się czasem jak Mefistofeles, choć przekonany jest, że działa jako ręka sprawiedliwości. No i jeszcze jedno, chyba główną zaletą tej opowieści jest sama zemsta, jej słodko-gorzki smak, który sprawia, że książka nie wydaje się banalna.

Ocena: 4,5/6

*zdjęcie: Nadar, 1855 (zamiast jednolitej bordowej okładki)

#16 Ulubiona książka, którą sfilmowano

Tu mogłabym jeszcze pisać o Pikniku na skraju drogi braci Strugackich i filmie Tarkowskiego Stalker, jednak to tylko krótkie opowiadanie. Poza tym film nie jest ekranizacją, tylko luźno opiera się na samym pomyśle. 

J.R.R. Tolkien - Władca pierścieni

Pamiętam, że skończyłam czytać tę trylogię w dniu, kiedy do kin weszła jej filmowa wersja. Specjalnie się spieszyłam, tym samym wieczorem zasiadłam na widowni z całą historią w głowie. Sama książka mnie zachwyciła, dzięki niej czytam w ogóle fantasy, bo raczej stronię od tego gatunku, jeśli tylko nie znajduję czegoś naprawdę dobrze napisanego (a to wg mnie główna bolączka pisarzy spod znaku magii i przygody). Władca pierścieni zawiesił poprzeczkę naprawdę wysoko. Tolkien, jako filolog, wyniósł fantasy na szczyt, dopracował wszystko do najdrobniejszego szczegółu, tworząc niezapominany świat z jego kulturą, religią, rasami i wierzeniami. Świat kompletny. Myślę, że to zderzenie dobra ze złem, w którym właśnie to pierwsze wydaje się irracjonalne i bez szans, może do dziś fascynować.

A teraz trylogia filmowa wyreżyserowana przez Petera Jacksona. Ma swoje wady: Liv Tyler (na widok której mnie skręca; zresztą, franca, przyznała się, że nie przeczytała nawet 1 rozdziału...), uwypuklony wątek miłosny (który w książce jest zaledwie wspomniany w paru zdaniach rozrzuconych po 3 tomach), no i to zakończenie - długie, przesłodzone, pompatyczne, okropność. Ale cała reszta - oklaski! Wg mnie nawet wszystkie efekty specjalne bronią się do dzisiaj, co jest wręcz ewenementem, choć o ile mnie pamięć nie myli, to LOTR rozpoczął nową erę w tej dziedzinie (chociaż nie, wcześniej był jeszcze Matrix). Co jednak najważniejsze - właściwie tak to sobie wyobrażałam! Niektóre postaci są dokładnie takie, o jakich myślałam w trakcie lektury (mój ulubiony Aragorn, Legolas, Gimli, hobbity). Wybrano wspaniałe miejsca w Nowej Zelandii, które wprost zapierają dech w piersiach. Charakteryzacja to już w ogóle mistrzostwo świata - orki i wszystkie inne stwory wyglądają jak prawdziwe. Do tego Dwie wieże, moja ulubiona część, także w wersji filmowej jest najlepsza. Nie wspomnę już nawet o takich drobiazgach jak ścieżka dźwiękowa czy kostiumy, pokazanie bitew, zamki, elfy, hobbicie domki. Uch, aż mam ochotę powtórzyć sobie wersje reżyserskie :) Nie da się ukryć, że filmowy LOTR wprowadził dzieło Tolkiena do popkultury - wystarczy popatrzeć na niektóre memy, zobaczyć jak eksploatowany jest Smeagol czy sprawdzić szlak wycieczkowy w Nowej Zelandii ze wszystkimi lokacjami.

#15 Ulubiona książka traktująca o innych kulturach

Półmetek!

Wyjątkowo interesujące hasło. Mam takie dwa tytuły.

Arundhati Roy - Bóg rzeczy małych

Czytałam ją bardzo dawno temu, więc już nie wszystko pamiętam, ale zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Opis Indii był dla mnie całkowitą nowością, wcześniej był to dla mnie świat zamknięty, nieodkryty ląd. Stąd relacja kogoś stamtąd o kastach i  zwyczajach była dla mnie bardzo cenna. Zachowałam z tej książki wspomnienia właśnie o tym, o upale, bliznach na brzuchu głównej bohaterki, o zamiataniu swych własnych śladów przez pariasów, o kolankach dwójki dzieci. I to zakończenie - jak uderzenie młotem w głowę. Wielka szkoda, że Roy napisała tylko jedną powieść...

Jung Chang - Dzikie łabędzie: Trzy córy Chin

Ta książka zdobyła u mnie wyróżnienie w 2009 roku za "lekcję historii na wyciągnięcie ręki". Nauczyłam się dzięki niej nie oceniać łatwo mieszkańców państw totalitarnych czy autokratycznych. Uświadomiłam sobie, że nie można oczekiwać niemożliwego od ludzi wychowanych w danych systemie i nie znających niczego innego. Ta relacja z wnętrza Państwa Środka była dla mnie sporą nauczką. Do tego jest to doskonała opowieść o tym jak kolejne pokolenia wpływają na siebie, jak każdy mały trybik w rodzinie (nie)świadomie działa na rzecz młodszych od siebie. To było dla mnie ważne doświadczenie.

#12, #13 i #14 tydzień z książkami

Dziś hurtem.

#12 KSIĄŻKA, KTÓRA TAK WYCIEŃCZYŁA CIĘ EMOCJONALNIE, ŻE MUSIAŁEŚ PRZERWAĆ JEJ CZYTANIE LUB ODŁOŻYĆ NA JAKIŚ CZAS

Tutaj z pamięci mogę wpisać tylko dwa tytuły: Hańba i Brokeback Mountain. O obu pisałam na blogu, więc w sumie nie ma się co powtarzać. Zaznaczę tylko, że obie skończyłam, Hańbę właściwie trudno było mi odłożyć choć na chwilę (czytałam ją ciągiem), jednak to, co poczułam po jej skończeniu do dziś jest dla mnie totalnym ewenementem w moim czytelniczym życiu. Co do drugiego tytułu, to był taki w niej moment, pamiętam to jak dziś, czytałam przed snem i nagle nie mogłam oddychać, musiałam na chwilę przestać czytać, zalała mnie taka fala emocji, że tchu mi zabrakło i musiałam dać sobie chwilę na uspokojenie.

#13 NAJUKOCHAŃSZA KSIĄŻKA Z DZIECIŃSTWA

Alina Korta - Jak połknęłam żabę

Czytałam ją chyba z milion razy. Nie pamiętam kiedy ją odkryłam na własnej półce, ale ja tylko zaczęłam - wsiąkłam. Alina (pozwolę sobie na tę poufałość, w końcu spędziłam z tą książką kopę lat), nie da się ukryć, wpłynęła na moje życie! Zaszczepiła we mnie miłość do zwierząt (fascynację kotami i docenianie psów - nauczyła mnie nawet jak oswajać te drugie), odkryła przede mną góry, wzmocniła moją ciekawość książek, pokazała co jest ważne, jacy ludzie są godni szacunku, a kogo nie należy traktować poważnie. Do tego boki można na niej zrywać :) Ta książka to po prostu szkoła życia podzielona na lekcje-rozdziały, w których autorka przytacza swoje wspomnienia z dzieciństwa, okresu dorastania i wczesnej młodości. Zaczyna od samych urodzin, a kończy na wybuchu II wojny światowej. Polecam (na allegro chodzi za grosze)!

#14 KSIĄŻKA, KTÓRA POWINNA SIĘ ZNALEŹĆ NA OBOWIĄZKOWEJ LIŚCIE LEKTUR W SZKOLE ŚREDNIEJ

Prawdę mówiąc obawiałabym się dodawania jakiejś lubianej przeze mnie książki do tej listy. Ten przymiotnik "obowiązkowa" brzmi jak wyrok; ileż to razy można usłyszeć, że nastolatki coś z góry odrzuciły, bo było to obowiązkowe, bo musieli to omówić wg jakieś klucza, bo polonista się spieszył i w 2 lekcje trzeba było omówić arcydzieło (a kiedy mieli je przeczytać?). Założę więc, że wyznaczam lekturę dla idealnej szkoły, z idealnym nauczycielem i idealnymi uczniami. Gdyby musiało być to coś polskiego, stawiałbym na Olgę Tokarczuk - Prawiek i inne czasy, bo jest krótkie (więc nikt się nie zniechęci), w sumie nie za trudne, wciągające, dające tematy do dyskusji, pozostawiające miejsce na własne przemyślenia i interpretacje. Poza tym wstyd nie znać tej pisarki. Ale ponieważ o tym już u mnie było, przedstawię jeszcze kandydata zagranicznego:

Yann Martel - Życie Pi

Książka nadaje się dla młodych-poszukujących, bo to taki wiek, gdy wszystko kwestionujemy, określamy siebie, podejmujemy bardziej świadomie decyzje, do tego lubimy kontrasty (albo białe, albo czarne), więc jej puenta mogłaby być idealnym przyczynkiem do całych godzin klasowych dyskusji. Dla mnie to taka przystępniejsza wersja Na wschód od Edenu ;), a za to krótsza i bardziej zrozumiała dla młodych ludzi. A nawet jakby wszystkie te plusy olać, to zostaje jeszcze sama fabuła - maksymalnie intrygująca, sprawiająca, że trudno się od książki oderwać. No i nie ma jej ekranizacji*, więc, gdybyś ktoś chciał bardzo oszukać musiałaby wziąć pod uwagę wersję "dla ambitnych" - przeczytanie streszczenia (zawsze to słowo pisane ;P).

W sumie wyszło dłużej niż myślałam, a takiego skrótowca planowałam.

* Matko boska, właśnie widzę, że Ang Lee planuje wersję 3D...

#10 i #11 tydzień z książkami

#10 Pierwsza przeczytana powieść

Carlo Collodi - Pinokio

Przed nią czytałam tylko małe książeczki z serii Poczytaj mi mamo itp., Pinokio za to był pierwszą książką większą gabarytowo, do tego jednolitą opowieścią. To wydanie zawiera ilustracje Jana Marcina Szancera (źródło zdjęcia - tam też kilka wybranych obrazków). Pamiętam, że dostałam Pinokia na gwiazdkę, musiałam mieć jakieś 6-7 lat. Była w siatce z katarzynkami, orzechami i pomarańczami - tak w PRLu dostawaliśmy prezenty, ten zapach od zawsze kojarzy mi się ze świętami. Książka jest duża, w twardej oprawie, ma świetne i bogate ilustracje, które studiowałam godzinami; wyglądała przepięknie. Byłam zachwycona :) Mam ją zresztą nadal, od lat ma funkcję podkładki, gdy muszę coś napisać na kartce.

#11 Książka, dzięki której zaraziłeś się czytaniem 

 

Henryk Sienkiewicz - W pustyni i w puszczy 

Przed tą książką czytałam i to z wielką przyjemnością, byłam zapisana do biblioteki i właściwie odkąd nauczyłam się czytać książki były one dla mnie ważne. Jednak to właśnie tę powieść (prezent, gdy miałam ok. 8-9 lat) zapamiętałam jaką książkę, która w dzieciństwie jako pierwsza zrobiła na mnie ogromne wrażenie: czytałam ją ciągiem całymi godzinami, co mi się wcześniej nie zdarzało, wyobrażałam sobie każdą scenę, a nawet studiowałam atlas geograficzny. Do dziś pamiętam wiele fragmentów - np. jak Nel "pocą się" oczy, scenę oswajania słonia, wjazd do Chartumu czy wzruszające zakończenie. W pustyni i w puszczy zachwyciła mnie plastycznością, egzotyką, językiem autora. Po prostu wszystko w niej zagrało. Nadal ją mam, pewnych książek się nie pozbywa.

Dzisiejszy wpis był nastawiony wyjątkowo na dzieciństwo. Jakie Wy książki zapamiętaliście z tego okresu?

#9 Książka, którą przeczytałeś więcej niż jeden raz

Mogłabym opisać trochę tytułów, o których nigdy na blogu nie wspomniałam. Regularnie zaczytuję Wichrowe wzgórza, Dumę i uprzedzenie, Grę Endera, kryminały Christie czy serię Jeżycjady. Jednak od miesięcy planowałam napisać ponownie o poniższej pozycji, ponieważ nie byłam i nie jestem zadowolona z mojego poprzedniego tekstu o niej, sprzed dwóch lat.

Cormac McCarthy - Krwawy południk

Czytałam ją na razie 4 razy. Pierwszy raz, w 2010 roku, zwyczajnie, bo sobie kupiłam. Drugi, w zeszłe wakacje, bo już wiedziałam, że o niej będę pisać swoją pracę licencjacką. Trzeci, w lutym, bo potrzebowałam bardziej szczegółowych notatek i planu wydarzeń, o których nie pomyślałam wcześniej. Czwarty, w marcu, bo po napisaniu dwóch rozdziałów całkowicie zmieniłam koncepcję, doznałam olśnienia i postanowiłam z własną interpretacją podążyć w innym kierunku niż wcześniej zakładałam. Pierwszy raz czytałam po polsku, potem musiałam już tylko w oryginale (wymiata mówiąc krótko!, a najbardziej mnie zadziwił fakt, że nawet nativi czytają tę książkę ze słownikiem w ręku; faktycznie McCarthy lubuje się w rzadko używanych słowach :).

Przyznaję, że pomysł pisania o Krwawym południku był trochę porywaniem się z motyką na słońce. Myślałam chyba, że się wykpię jakimś omówieniem przemocy, specyficznego systemu wartości bohaterów i pokazaniem kontrastu między ich językiem a narratora. Lipa. Wszystko wzięło w łeb. Moja promotorka, choć książki wcześniej nie czytała, dobrze mnie poprowadziła i wyszło, że nie mogę sobie wybrać trzech różnych rzeczy i myśleć, że magicznym sposobem ułożą się w logiczny tytuł prezentujący spójną pracę. Musiałam ciągle coś odrzucać, zawężać pole, aż w końcu stanęło na jednym - na czym by innym - na Holdenie :] Zaczynałam pisać z myślą, że dzięki temu uda mi się zgłębić tajemnicę tej książki, wyrwę jej trzewia, rozłożę na czynniki pierwsze, policzę każde włókno i wydobędę na światło dzienne każdy ukryty szczegół, symbol i zagadkę. Taaa... Niestety/stety, tak się nie da z tą książką. Nie licząc pierwszego razu, kiedy to nadal byłam jak dziecko we mgle i nie do końca rozumiałam z czym mam do czynienia, to każde kolejne czytanie pokazywało mi co innego, jakby odbicie z innego lustra. Za trzecim razem już coś do mnie docierało, coś tam się ukazywało na horyzoncie. Nawet poukładałam to sobie jakoś w głowie i sądziłam, że na tym oprę moją koncepcję licencjatu. Ale jak tylko zaczęłam czytać ją czwarty raz doszłam do wniosku, że przez cały czas byłam ślepa, spojrzałam na tę postać i całą historię z innego punktu widzenia i widziałam jak poszczególne kawałki układanki zaczynają do siebie pasować. Ale czy dotarłam o prawdy o Krwawym południku? Nie. Właśnie to jest niemożliwe i to mnie tak bardzo fascynuje w tym dziele. Nie wszystko tam trybi tak, jakbym, sobie tego życzyła. Jestem pewna, że czytając to piąty i kolejny raz znowu dostrzegę coś, co wcześniej umknęło mojej uwadze. 

Nie psuło mi to jednak krwi, ponieważ obok Blood Meridian przeczytałam też kilkanaście książek na jego temat, dziesiątki artykułów i chyba setki dyskusji w sieci (toczonych nawet przez kilka lat!). I wiem jedno, nikt nie zgadza się z nikim, w każdym razie nie do końca :) Ile ludzi, tyle interpretacji, nie tylko sędziego, ale samej opowieści. Nieodmiennie mnie to fascynuje, właśnie takie artystyczne twory lubię najbardziej. Tak więc, nieważne, że McCarthy zmusił mnie do czytania książek o Tarocie z XIX w., do studiowania obrazów z wieku XVII, do wgłębiania się w symbolikę zwierząt, czy do czasochłonnego szukania odpowiednich fragmentów w Boskiej komedii Dantego. Wiem jedno, moja interpretacja jest moja (żaden znany mi krytyk o tym nie pisał! ;), mam do niej święte prawo i nie umniejsza to ani nie niweluje innych spojrzeń na tę powieść*. Jeśli więc ktoś po pierwszym czytaniu tej pozycji miał min "ale o co się rozchodzi?", to zachęcam do zmierzenia się z nią jeszcze raz, i jeszcze raz, i kolejny :) Według mnie zyskuje ona więcej po parokrotnej lekturze, w moim przypadku skutkowało to też podniesieniem jej oceny i przytaknięciem wielkim krytykom - zgadzam się, nawet jeśli nie do końca odzwierciedla ona mój gust, jest to arcydzieło i największa powieść McCarthyego. Co więcej, mam nawet swoje ulubione sceny (np. przemowa Holdena o moralności i jego ostatnie pytanie do Tobina) i cytaty, np. ten:

A ship's light winked in the swells. The colt stood against the horse with its head down and the horse was watching, out there past men's knowing, where the stars are drowning and whales ferry their vast souls through the black and seamless sea. (s.304) 

[Pośród fal zamigotało światło statku. Źrebak stał z opuszczonym łbem obok klaczy, a ona patrzyła hen w dal poza ludzkim pojmowaniem, tam gdzie toną gwiazdy, a wieloryby taszczą swe ogromne dusze przez jednorodne czarne morze.] (s.399, tłum. Robert Sudół)

 

Wielokrotne czytanie tej książki było dla mnie trudne, nieraz żałowałam, że nie wzięłam na warsztat czegoś nie tyle sztampowego, co już tak wszerz i wspak omówionego, że łatwo o tym napisać samemu. Ileż razy zastanawiałam się czy szanowna komisja nie wybuchnie mi w twarz śmiechem, słysząc o mojej interpretacji Holdena albo czy nie zaczną mi wykazywać popełnionych błędów logicznych, naprawdę się przejmowałam :) Myślę jednak, że z tej próby wyszłam zwycięsko, lepiej czyta mi się teraz tego pisarza, więcej wyłapuję, mam nawet małą paranoję z wyszukiwaniem nawiązań do Biblii ;)

* MOŻLIWY SPOILER!!! podświetl na własne ryzyko -> (ja skupiłam się na przedstawieniu sędziego jako śmierci).